برگزاری نمایشگاه مجازی از آثار معرق «محسن کاوه» + تصاویر

به گزارش روابط عمومی مرکز تجسمی حوزه هنری به نقل از فارس، اخیراً نمایشگاهی از آثار معرق «محسن کاوه» هنرمند ۳۸ ساله و دارای مدرک درجه یک هنری(معادل دکترا) در هنر معرق چوب از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، به صورت مجازی به همت فرهنگسرای رازی برپا شده است. نمایشگاهی که آثار متفاوتی از هنر با چوب را به مخاطب نشان می‌دهد.

مخاطب با دیدن تابلوهای معرق روی صفحه تلفن همراه خود، حس می‌کند در حال تماشای یک تابلوی نقاشی، نگارگری یا حتی تذهیب است، چرا که جزئیات طرح‌ها به حدی زیاد و مشهود است که آن را از اثری بی‌روح به تابلویی زنده و گیرا تبدیل می‌کند.

معرق، هنر دوربُری چوب و ترکیب آن‌ها با رنگ طبیعی خودش است. این هنر صدها سال به صورت منبت‌کاری در ایران رواج داشت اما در سال ۱۳۰۹ با تأسیس مدرسه صنایع مستظرفه به صورت معرق احیاء شد و اکنون قدیمی‌ترین معرق موجود در کشورمان مربوط به سال ۱۳۱۳ است.

احمد امامی یکی از افرادی بود که از سال ۱۳۱۰ به دعوت اداره کل صنایع مستظرفه و به منظور تعلیم هنرهای سنتی در هنرستان کمال الملک از آباده به تهران آمد. بعدها محمدطاهر امامی فرزندش نیز راه پدر را پیمود و معرق روی چوب را همپای معرق کاشی به اوج رساند، تا جایی که میز مستطیل ساخته شده توسط او برنده جایزه نمایشگاه لندن و میز معرق ۲۴ نفره‌اش هم برنده جایزه طلای نمایشگاه بروکسل شد. او بعدها هنر پرسپکتیو را به آثار خود آورد با این حال روی خوشی نسبت به بداعت در معرق چوب نشان نمی‌داد.

پس از دهه‌ها رواج این هنر به صورت سنتی، کاوه در دهه ۸۰، شیوه نویی در معرق را به نام «ظریف‌نگاره» شروع کرد تا ضعف‌های تکنیکی و فاصله میان چوب‌های برش‌خورده را کاهش دهد.

در این شیوه، با استفاده از نقش و بافت چوب به هنرمندان برای بیان هنر خود فرصت بدهد. این شیوه به لحاظ استفاده از نقش و رنگ چوب، دست هنرمند را باز نگه می‌دارد تا کاری که اجرا می‌کند در رنگ‌بندی و ساختار به بهترین شکل پیش برود و بروز و ظهور داشته باشد.

البته این نخستین بار نیست که هنرمندی برای روزآمد کردن هنرهای چوبی گام بر‌می‌دارد. در دهه ۶۰ نیز غلامرضا روزی‌طلب(هنرمند شیرازی) برای تغییر در طرح‌های هندسی و فرم‌های مثلثی خاتم، اقدام کرد و توانست ترکیب‌های هندسی و نقش‌های مینیاتوری نوینی را در سطح خاتم تلفیق کند و کلمات و حرف را به آن بیافزاید تا مبتکر «خاتم معرق» نام گیرد.

کاوه درباره ابداعات خود در هنر معرق چوب می‌گوید: «ظریف‌نگاره» یک تفاوت تکنیکی با معرق سنتی دارد. در شیوه سنتی معمولا از الگوی سه‌لایی کار می‌شود، اما شیوه جدید به نحوی است که ظریف‌تر بوده و فواصل بین قطعات پر می‌شود و نیاز به رزین و پلی‌استر ندارد. چون ضخامت ۳ میلی‌متری چوب‌ها در «ظریف‌نگاره» باعث شده درزی بین قطعات نباشد، به خاطر همین کار شبیه به نگارگری می‌شود.

مدرس دانشگاه‌های سوره و الزهرا درباره دیگر نکات فنی «ظریف‌نگاره» توضیح می‌دهد: به لحاظ تکنیکی،‌ در معرق سنتی طرح را روی تخته سه‌لایی می‌چسبانند و آن الگو می‌شود. اما در شیوه ما، کار ظریف‌تر و دقیق‌تر اجرا می‌شود و از ساختار چوب استفاده بهتری انجام می‌گیرد. کل کار با اره مویی ظریف انجام می‌شود و تیغه اره‌ها به نحوی است که هنرمند مانور بیشتری برای ظریف‌کاری داشته باشد. در نتیجه دورریز چوب کمتر شود. چون چوب‌های ۵ میلی‌متری استفاده می‌شود تا کمترین دورریز داشته باشد.

رسیدن به «مفهوم» در معرق ظریف‌نگاره اهمیت بسیاری دارد، چون این هنر شرقی و سنتی نیاز به احیاء و توجه در ایران دارد و رسیدن به مفهوم و داستان‌سرایی به این هدف کمک می‌کند. این موضوع را در تابلوهای خلق‌شده می‌توان دید، آنجا که برخی اسطوره‌های شاهنامه یا داستان‌های مثنوی به روح بی‌جان چوب‌ها رسوخ می‌کنند و حاصل کار تابلویی می‌شود که با مخاطبش حرف می‌زند.

کاوه در این باره می‌گوید: ۹۰ درصد معرق‌کاران ایران به شیوه متمایزی از «ظریف نگاره» کار کنند، من نمی‌گویم کار ما بهتر است، فقط می‌گویم متفاوت است.

او معتقد است: هنرهای چوبی تا حدود زیادی در کشورمان مظلوم واقع شده‌اند، چون مخاطب عام آن را نمی‌شناسد و مانند تابلوفرش یا فیروزه‌کوبی بازار اقتصادی ندارد. این در حالی است که معرق ایران از نمونه‌های خارجی چیزی کم ندارد بلکه بهتر است، اما چون زیاد شناخته‌شده نیست، مردم سمت آن نمی‌روند.

معرق، کار تولیدی و اقتصادی محسوب نمی‌شود اما اگر کسی آن را دنبال کند و به مهارت و ظرافت هنری برسد، می‌تواند درآمد خوبی هم داشته باشد، چون تابلوهای خلق‌شده با چوب بعضاً تا ۴۰ - ۵۰ میلیون تومان ارزش‌گذاری می‌شوند. البته ممکن است خلق چنین آثاری بیش از ۳-۴ ماه زمان ببرد.

به هر حال باید این تفکر جا بیفتد که کار هنری و دستی، قابل سرمایه‌گذاری است؛ چنانچه تا کنون آثاری از معرق روی چوب داشته‌ایم که در کشورهای خارجی بیش از ۱۰ هزار دلار به فروش رسیده‌اند و این بیانگر ظرفیت بالای هنر کار با چوب است.

البته حسن هنر معرق این است که ارزان بوده و در منزل هم قابل انجام است و نیاز به کارگاه مجزا ندارد(با یک صفحه پیشکار و میز می‌توان آن را شروع کرد).

عکس‌های نمایشگاه مجازی محسن کاوه توسط مخاطب تورق می‌شوند و حس خوبی را به او منتقل می‌کنند؛ گویی بوی چوب به مشام می‌رسد و تصور شکل‌دهی به آن حس و حال بیننده را تغییر می‌دهد.