یادداشت از سعید نوروزی

بی شک یکی از پایه های اصلی پیشرفت در شاخه های مختلف هنری در هر جامعه، انجام پژوهش های مختلف و ثبت و ضبط و یا چاپ و نشر آن، به منظور حفظ و نگهداری و نیز استفاده ی بهینه ی جامعه ی هدف و علاقمندان از آن می باشد. در میان هنرهای هفتگانه، تئاتر و هنرهای نمایشی، بلا تردید نقشی اساسی در پیشرفت جامعه و فرهنگ سازی در آن دارد و قدرت و نفوذ آن بر روی افکار، گفتار و رفتار اقشار مختلف جامعه به دلیل بی واسطه و زنده بودن اجرای آن، چندین برابر سایر هنرها می باشد.
پژوهش و انتشارات در کشور ما نسبت به جوامع پیشرفته و یا در حال توسعه ی دیگر، بنظر جایگاه تثبیت شده ای ندارد و در محدوده ای متوسط در حال نوسان می باشد. حال این امر در شاخه های مختلف هنری و بخصوص تئاتر و هنرهای نمایشی نیز در جایگاه ایده آلی نیست؛ البته فاصله ی پژوهش و انتشارات تئاتری بین مرکز کشور و سایر شهرها، بسیار زیاد است و تقریباً نبض این مقوله در تهران می تپد.
نگارنده ی این سطور پس از کاوشی میدانی، به این نتیجه رسید که مقوله ی پژوهش و انتشارات در عرصه ی هنرهای نمایشی استان کرمانشاه، جایگاه قابل دفاع و مناسبی ندارد و به نظر می رسد در قدمت حدود یکصد ساله ی تئاتر در این سامان، از طرف متولیان امر و نیز خود هنرمندان در میدان عمل، نگاهی فقیرانه و حقیرانه به این دو مقوله ی ارزشمند و تأثیر گذار در رشد کمی و کیفی تئاتر در هر شهر و دیاری شده است.
در حوزه ی نگارش و نشر کتب نظری تئاتر توسط هنرمندان تئاتر در استان کرمانشاه تا کنون دو نمونه منتشر شده است؛ کتاب "تاریخچه ی نمایش در باختران (کرماشان)" نوشته ی منصور خلج که در سال 1364، به همت نگارنده و بصورت افست به زیور طبع آراسته شده است. و دیگری "درآمدی بر تاریخ نمایش" نوشته ی بهروز مخصوصی که در سال 1390 و به همت نشر افراز چاپ و منتشر شد. همچنین چندین مقاله و پژوهش تئاتری تا کنون توسط هنرمندان عمدتاً جوان و تحصیلکرده ی تئاتر کرمانشاهی در مجلات تئاتری از جمله ماهنامه ی نمایش نگارش و چاپ شده است که ذکرشان در مجالی دیگر و با تحقیقی گسترده تر و به شرط عمر، خالی از فایده نخواهد بود.
اما در خصوص نمایشنامه های نگارش و چاپ شده توسط هنرمندان تئاتر استان کرمانشاه وضعیت به مراتب بهتر و امیدوار کننده تر است؛ تا کنون چندین اثر از نمایشنامه های نویسندگان کرمانشاهی ساکن تهران از جمله: حمیدرضا نعیمی، شهرام کرمی، کامران شهلایی، محسن عظیمی و... در انتشارات مرکز کشور چاپ شده است که جای بسی خرسندی دارد. همچنین آثاری از نمایشنامه نویسان ساکن کرمانشاه همچون: هواس پلوک، امیر کرم، فیض اله فروغی، سیدمحمدجواد معراجی، آرش آزادی، علی زیستی و... (با همت و سرمایه ی شخصی، حمایت نشر مربوطه و یا به بهانه ی همایش، جشنواره و یا مسابقات تئاتری) در انتشارات عمدتاً محلی و منطقه ای به زیور طبع آراسته شده است.
اما یکی از سرفصل های هشت گانه ی تعریف شده ی فعالیت برای واحد هنرهای نمایشی حوزه هنری در تمامی استان های کشور، چاپ کتاب (نمایشنامه و یا پژوهش های تئاتری) می باشد. تحقق این امر به صورت عملی در حوزه هنری استان کرمانشاه از سال 1397 به بعد در دستور جدی کار قرار گرفت.
نقطه ی شروع این مهم با برگزاری نخستین مسابقه ی استانی نمایشنامه نویسی "پایداران" (ویژه ی آثار اقتباسی بومی) در سال گذشته شکل گرفت و با نقشه ی راهی حساب شده بنا بر آن شد که از آثار منتخب حمایتی چند مرحله ای (با مشارکت سایر دستگاه های متولی فرهنگ و هنر در استان کرمانشاه) انجام پذیرد؛ برگزاری مسابقه و تجلیل از برگزیدگان (و شرکت کنندگان)، رونمایی از تمامی آثار نگارش شده با نمایشنامه خوانی و تجلیل از گروههای اجرایی، حمایت مالی و معنوی از تولید و اجرای عمومی صحنه ای، چاپ نمایشنامه و تولید نمایش رادیویی و تلویزیونی سه اثر منتخب. که به حول و قوه ی الهی تا کنون بجز دو اقدام آخر همگی حمایت ها محقق شده است و تولید نمایش رادیویی و تلویزیونی آثار منتخب نیز در دستور کار قرار دارند.
اما نقطه ی عطف و درخشان این اقدام هنری که به همت حوزه هنری و با مشارکت اداره کل حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس استان کرمانشاه تحقق پذیرفت؛ چاپ و رونمایی از سه نمایشنامه ی منتخب پایداران، همزمان با گرامیداشت چهل سالگی دفاع مقدس، بود که این امر برای اولین بار است در تاریخ چاپ و نشر این دو سازمان تحقق می پذیرد (نگارش و چاپ نمایشنامه). و به نظر می رسد در سایر دستگاه های متولی فرهنگ و هنر استان تا کنون اتفاقی اینگونه نیفتاده است (دست کم نگارنده در تحقیقات خود تا کنون به چنین موردی بر نخورده است). امید می رود در سال آتی نیز شاهد چاپ پژوهشی تئاتری در این حوزه هنری استان کرمانشاه برای اولین بار باشیم.
آثار چاپ شده عبارتند از: نمایشنامه ی "پنج شنبه سوری" نوشته ی آرش منصوری (اثر برگزیده)؛ نمایشنامه ی "تبر و فرنگ" نوشته ی امیر کرم (اثر تقدیر شده) و نمایشنامه ی "استشهادی برای مسافر اردیبهشت" نوشته ی هاشم پور محمدی (اثر تقدیر شده). لازم به ذکر است که این آثار همگی با اقتباس از کتب حوزه ی ادبیات پایداری (انتشارات سوره مهر) مربوط به مردمان استان کرمانشاه نگارش شده اند.
امید می رود این مسیر با برگزاری دومین مسابقه ی نمایشنامه نویسی پایداران به صورت منطقه ای و با مشارکت هنرمندان پنج استان غرب کشور در سال آتی استمرار یابد. همچنین از تمامی دستگاههای متولی فرهنگ و هنر و به خصوص هنرهای نمایشی و تئاتر استان کرمانشاه انتظار می رود با برگزاری مسابقه، همایش، جشنواره و یا به هر بهانه ای دیگر قدمی هر چند کوچک در جهت بهبود وضعیت نگارش و چاپ نمایشنامه و پژوهش های تئاتری استان هنر پرور کرمانشاه بردارند. انشاءالله.

نویسنده: سعید نوروزی
[کارشناس مسئول واحد هنرهای نمایشی حوزه هنری استان کرمانشاه]
اسفند 1399/ کرمانشاه